فتق دیسک حالتی است که در آن یک بخش از دیسک بین مهره‌ای به عقب جابجا می‌شود یا از حلقه خارجی دیسک خارج می‌شود و به کانال نخاعی فشار می‌آورد. دیسک‌ها وظیفه محافظت از استخوان‌های ستون فقرات را دارند و با عملکرد به عنوان فنرها و ضربه گیرها، شوک‌ها را جذب می‌کنند. فتق دیسک معمولا در نتیجه آسیب و تخریب دیسک رخ می‌دهد. این عارضه می‌تواند در هر بخشی از ستون فقرات رخ دهد، اما بیشتر در ناحیه کمر و گردن اتفاق می‌افتد. این حالت می‌تواند منجر به درد شدید، ضعف عضلات، کمردرد، تغییرات حسی و حرکتی در ناحیه زیرین بدن و گردن و … شود. با ما همراه باشید تا بیماری هرنی دیسک بین مهره‌ای و روش‌های درمان آن را بیشتر مورد بررسی قرار دهیم.
آشنایی خفیف با ساختار دیسک بین مهره‌ای
دیسک بین مهره‌ای ساختاری پیچیده از غضروف است که در بیومکانیک ستون فقرات نقش مهمی دارد. وقتی که دیسک تغییرات و آسیب‌هایی را تجربه می‌کند، ساختار آن تغییر می‌کند و به دلیل تغییرات ساختاری ممکن است درد در ستون فقرات ایجاد شود. دیسک بین مهره‌ای از دو بخش تشکیل شده است. قسمت بیرونی که ساختاری فیبری دارد و قسمت مرکزی که ساختاری غضروفی دارد. قسمت مرکزی در واقع یک ماده خارج سلولی غنی از آب است. این ساختار دیسک باعث می‌شود که نیروهای وارده بر ستون فقرات به طور کارآمدی جذب شوند. دیسک بین مهره‌ای بین مهره‌های ستون فقرات قرار می‌گیرد و وظیفه اصلی آن جذب نیروهای وارده بر ستون فقرات و امکان حرکت آن را فراهم می‌کند.
به طور کلی، در بدن 7 مهره گردنی، 12 مهره پشتی و 5 مهره کمری وجود دارد. همچنین، در قسمت پایین ستون فقرات، استخوان‌های ساکروم نیز وجود دارند. در ناحیه کمری، 5 مهره کمری وجود دارد و همانطور که گفته شد، بین این مهره‌ها دیسک قرار گرفته است.
هرنی دیسک بین مهره‌ای چیست؟
جابجایی قطعه استخوانی متصل به دیسک یا قسمتی از خود دیسک در ناحیه بین مهره‌ای را به طور معمول هرنی دیسک می‌نامند. در اکثر موارد، هرنی دیسک به سمت عقب اتفاق می‌افتد. این امر به دلیل وجود کانال نخاعی در قسمت عقب دیسک بین مهره‌ای بوده که مسئول عبور اعصاب کنترل حس و حرکت است. هرنی دیسک می‌تواند علائم حسی و حرکتی را ایجاد کند. این علائم ممکن است ناشی از فشار مستقیم دیسک بر روی اعصاب و همچنین التهاب ناشی از بروز خروجی دیسک باشند.
علائم هرنی دیسک بین مهره‌ای
علائم این بیماری به شرح زیر است:
· درد کمری که به عنوان شایع‌ترین علامت آسیب دیسک کمری شناخته می‌شود. وجود درد در ناحیه کمر، احتمالا ناشی از آسیب دیسک است، اما لازم به ذکر است که درد کمر ممکن است علل دیگری هم داشته باشد و به تنهایی نشان دهنده آسیب دیسک نیست.
· درد انتشاری به اندام تحتانی نیز یکی از علایم هرنی دیسک بین مهره‌ای است. این درد به صورت تیر کشیدن و دردی عمقی در ناحیه کمر شروع می‌شود و از کمر به سمت ران، ساق و گاهی تا کف پا یا روی پا گسترش می‌یابد. این درد ممکن است همراه با گزگز و احساس کرختی در پا نیز باشد.
· ضعف اندام تحتانی نیز به عنوان یکی دیگر از علائم این بیماری مشاهده می‌شود. این علامت به صورت کاهش قدرت عضلات، به خصوص مچ پا و یا لنگیدن حین راه رفتن، ظاهر می‌شود.
· در برخی موارد ممکن است بی اختیاری ادرار نیز به عنوان یکی از علائم هرنی دیسک بین مهره‌ای دیده شود. در صورتی که فشار قابل توجهی بر ریشه‌های عصبی کنترل کننده مثانه وارد شود، این علامت به صورت تکرر ادرار، عدم خالی شدن کامل مثانه و مشکلات دیگر مربوط به ادرار رخ می‌دهد.
فتق دیسک یا هرنی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر بیمار فقط با کمردرد به پزشک مراجعه کند، در ابتدا درمان دارویی شروع می‌شود و به بیمار آموزش‌هایی درباره فعالیت‌های کاری و روزمره ارائه خواهد شد، زیرا کمردرد می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. اگر بدن بیمار به درمان دارویی پاسخ ندهد، پزشک توصیه به انجام تصویربرداری کمری می‌کند.
بنابراین، هر کمردردی نیاز به تصویربرداری و ارزیابی بیشتر ندارد. تصویربرداری‌هایی که در موارد کمردرد استفاده می‌شوند شامل گرافی و ام آر آی هستند. هر یک از این تصویربرداری‌ها اطلاعاتی را برای پزشک درمانگر درباره تشخیص منشا درد ارائه می‌دهد. در مواردی که پزشک به وجود آسیب عصبی شک دارد، گاهی نوار عصب-عضله از بیمار گرفته می‌شود تا محل و شدت آسیب عصبی را مشخص کند.
درمان هرنی دیسک بین مهره‌ای
تعیین نوع درمان بر اساس نظر پزشک معالج، شرح حال بیمار، معاینه بالینی و نتایج تصویربرداری انجام می‌شود.
درمان‌های غیرجراحی
درمان اولیه برای فتق دیسک معمولا به صورت غیر جراحی است و پزشک به بیمار توصیه می‌کند تا فعالیت‌های خود را برای مدتی کاهش دهد. این اقدام باعث کاهش التهاب در اعصاب نخاعی می‌شود. با این حال، استراحت کامل توصیه نمی‌شود. در صورتی که شدت درد به میزان کم تا متوسط است، درمان معمولا شامل مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی و گاباپنتینوئیدها به مدت 3 تا 4 هفته است، گاهی ممکن است برای مدت کوتاهی کورتیکواستروئیدها نیز تجویز شود.
فیزیوتراپی و آب درمانی نیز از درمان‌های جانبی می‌باشند که به توصیه پزشک و به عنوان بخشی از درمان اصلی شروع می‌شود. برنامه فیزیوتراپی شامل تمرینات خاصی مانند کشش لگن، ماساژ ملایم، کمپلکس‌های گرم و سرد، اولتراسوند، تحریک الکتریکی عصب و تمرینات کششی است.
درمان جراحی
اگر درد و علائم مربوط به فتق دیسک با استفاده از روش‌های غیرجراحی مانند داروها و فیزیوتراپی (پس از ۲ ماه) بهبود نیابند، پزشک ممکن است عمل جراحی را به شما توصیه کند. در جراحی دیسک بین مهره، روش‌های مختلفی وجود دارد، اما هدف اصلی آن استخراج دیسک و کاهش فشار عصبی با دستیابی به کانال نخاعی است. جراحی همراه با وسیله گذاری یا پلاتین در مواردی انجام می‌شود که پزشک بر اساس ارزیابی‌های انجام شده، ناپایداری در ستون فقرات بیمار را تشخیص داده باشد. هدف از این جراحی بهبود درد، جلوگیری از بروز ناهنجاری‌های ستون فقرات در آینده، پیشگیری از عود دیسک و استوار سازی ستون فقرات بیمار است.
بیشتر بخوانید: جراحی دیسک گردن
کلام آخر
در این مقاله، در مورد هرنی دیسک بین مهره‌ای و علل آن صحبت کردیم. این بیماری با افزایش سن یا انجام فعالیت‌های سنگین به طور گسترده‌ای رخ می‌دهد و افراد زیادی را درگیر می‌کند. علاوه بر این، برخی افراد به دلایل ژنتیکی نیز ممکن است با این بیماری مواجه شوند، اما بیشتر افراد به دلایل غیر وراثتی که ذکر شد، از آن رنج می‌برند. درد کمر هرگز به معنای وجود فتق دیسک نیست و همه فتق‌های دیسک کمر نیاز به جراحی ندارند. جراحی، در مراحل پیشرفته درمانی، به عنوان آخرین روش مورد استفاده قرار می‌گیرد. دکتر شیروانی یکی از پزشکان متخصص در این زمینه است که شما می‌توانید با مراجعه به ایشان از تشخیص درست و درمان مناسب بهره‌مند شوید.
درود اگر ممکنه درباره سندروم دم اسب (Cauda equina) هم اعلام بفرمایید
مقاله مرتبط در سایت را لطفا مطالعه نمایید