تومور گلیوما یکی از انواع تومور های مغزی است که از سلول‌های گلیال و سلول‌های پشتیبان مغز و نخاع منشأ می‌گیرد. این تومورها درجات مختلفی از خوش خیم تا بدخیم داشته باشند و بسته به محل رشد، علائم متفاوتی ایجاد می‌کنند. سردردهای مداوم، تشنج، تغییرات بینایی و مشکلات شناختی از جمله نشانه‌هایی هستند که ممکن است به وجود این تومور اشاره کنند.
تومور مغزی گلیوما چیست؟
گلیوما در هر بخش از مغز یا نخاع ایجاد می‌شوند و به دلیل رشد غیر قابل کنترل سلول های گلیال، فشار زیادی به بافت های مغز وارد می‌کنند و عملکرد طبیعی آن را مختل خواهند کرد. گلیوماها انواع مختلفی دارند که بر اساس نوع سلول های گلیال منشأ آن ها تقسیم بندی می‌شوند. برخی از گلیوماها با رشد کند و برخی دیگر با سرعت زیاد رشد می‌کنند.
انواع مختلف گلیوما
گلیوما به طور کلی بر اساس درجه‌بندی تقسیم بندی می‌شوند که نشان دهنده سرعت رشد و رفتار تومور است. در اینجا به دو نوع ابتدایی گلیوما پرداخته می‌شود:
گلیوما گرید 1
گلیوما گرید 1 نوعی از تومورهای مغزی است که به طور معمول رشد کندی دارد و اغلب به عنوان توموری خوش خیم شناخته می‌شود. این تومورها از سلول های گلیال مغز یا نخاع منشأ می‌گیرند و در افراد جوانتر، به ویژه کودکان، شایع تر هستند. به دلیل رشد آهسته، گلیوماهای گرید 1 با جراحی قابل برداشتن هستند. در بسیاری از موارد، پس از جراحی کامل، بیماران بهبودی کامل پیدا می‌کنند و نیازی به درمان های اضافی مانند شیمی درمانی یا پرتو درمانی ندارند. به هر حال، اگر تومور به طور کامل برداشته نشود، به مراقبت های منظم برای نظارت بر رشد آن نیاز می‌باشد.
گلیوما گرید 2
گلیوما گرید 2 یک تومور مغزی نسبتا بدخیم است که نسبت به گلیوماهای گرید 1 رشد سریع تری دارد، اما همچنان به‌طور عمومی رشد آهسته تری نسبت به انواع گرید 3 و گرید 4 دارد. این تومورها از سلول های گلیال مغز یا نخاع تشکیل می‌شوند و به تدریج به تومورهای بدخیم تر تبدیل می‌شوند. گلیوماهای گرید 2 علائمی مانند سردرد، تشنج یا مشکلات عصبی را ایجاد می‌کنند و نیاز به درمان‌های اضافی مانند جراحی، پرتو درمانی یا شیمی درمانی دارد.
✅ بیشتر بخوانید: تومور مننژیوم مغزی
فرق گلیوما و گلیوبلاستوما
گلیوما و گلیوبلاستوما هر دو تومورهای مغزی هستند که از سلول های گلیال شکل می‌گیرند، اما تفاوت های مهمی دارند. گلیوما اصطلاحی کلی است که به تومورهایی اطلاق می‌شود که از سلول های گلیال مغز و نخاع منشا می‌گیرند و شامل انواع مختلفی مانند آستروسیتوما، الیگودندروگلیوما و گلیوبلاستوما می‌شود. در حالی که گلیوبلاستوما یکی از نوع های خاص و بدخیم گلیوما است که به عنوان گرید 4 شناخته می‌شود و یکی از تومورهای سریع الرشد و پرخطر مغزی است. گلیوبلاستوما رشد بسیار سریع دارد، به بافت های اطراف خود حمله می‌کند و به راحتی در مغز گسترش می‌یابد، که باعث دشواری در درمان می‌شود. بنابراین، گلیوبلاستوما یک نوع بسیار بدخیم از گلیوما است که نیاز به درمان های پیچیده و فوری دارد
چه افرادی مستعد تومور مغزی گلیوما هستند؟
افرادی که در معرض برخی عوامل خاص قرار دارند، مستعد ابتلا به تومور مغزی گلیوما می‌باشند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سن و جنسیت: گلیوماها در هر سنی رخ دهند، اما در کودکان و افراد جوان شایع تر هستند. همچنین، برخی انواع گلیوما مانند گلیوبلاستوما بیشتر در مردان دیده می‌شوند.
- سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده به تومور مغزی مبتلا بوده باشد، احتمال ابتلا به گلیوما در سایر اعضای خانواده بیشتر می‌شود. ژنتیک و اختلالات ارثی نقش مهمی در بروز برخی از تومورهای مغزی دارند.
- قرارگیری در معرض تابش اشعه: قرار گرفتن در معرض اشعه های یونیزه شده مانند رادیوتراپی مغز برای درمان برخی بیماری ها، خطر ابتلا به گلیوما را افزایش می‌دهد. افرادی که در معرض تابش اشعه قرار داشته‌اند، بیشتر در معرض این نوع تومورها هستند.
- اختلالات ژنتیکی: برخی اختلالات ژنتیکی مانند ناهنجاری های کروموزومی یا بیماری های ارثی نظیر نئوپلاسم خانوادگی مغزی خطر ابتلا به گلیوما را افزایش می‌دهند.
- سیگار کشیدن و مصرف مواد شیمیایی: قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی و سموم صنعتی احتمال ابتلا به تومورهای مغزی مانند گلیوما را افزایش می‌دهد. همچنین، سیگار کشیدن نیز یکی از عوامل خطرساز می‌باشد.
- سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند مثلاً به دلیل مصرف داروهای سرکوب‌گر ایمنی یا بیماری های نقص ایمنی مانند HIV مستعد ابتلا به انواع مختلف تومورهای مغزی می‌باشند.
تومور مغزی گلیوما باعث مرگ می‌شود؟
طول عمر بیماران تومور مغزی گلیوما بستگی به نوع و گرید تومور دارد. گلیوماهای گرید 1 و 2 رشد کندتری دارند و در صورت تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، بیماران طول عمر طبیعی خواهند داشت. اما گلیوماهای گرید 3 و گلیوبلاستوما به دلیل رشد سریع و تهاجمی، در برخی موارد به کاهش طول عمر بیماران منجر می‌شوند. در این موارد، درمان های مختلفی مانند جراحی، پرتو درمانی و شیمی‌درمانی برای کنترل تومور انجام می‌شود، اما حتی با وجود این درمان ها، گلیوبلاستوما با نرخ بقا پایین تری همراه است. به طور کلی، طول عمر بیماران به شدت تومور، میزان موفقیت درمان ها و وضعیت عمومی سلامت بیمار بستگی دارد.
علائم و نشانه های گلیوما
علائم و نشانه‌های تومور مغزی گلیوما بستگی به اندازه، موقعیت و نوع تومور دارد، به طور کلی شامل موارد زیر می‌شوند.
- سردردهای شدید یا مزمن که به طور ناگهانی شروع می‌شوند، یکی از نشانه های شایع گلیوما است.
- گلیوما باعث تشنج می‌شود، که یکی از علائم شایع در بیماران مبتلا به تومور مغزی است.
- تاری دید، دوبینی یا کاهش قدرت بینایی به دلیل فشار تومور بر روی نواحی مغز که مسئول پردازش اطلاعات بصری هستند، مشاهده می‌شود.
- ضعف یا بی‌حسی در یک طرف بدن، مشکلات هماهنگی یا تعادل و سختی در حرکت، به ویژه در صورت آسیب به نواحی خاص مغز، در برخی افراد رخ می‌دهد.
- تغییرات در توانایی تفکر، حافظه یا حتی شخصیت فرد از علائم تومور مغزی می‌باشد.
- مشکلات در صحبت کردن، فهمیدن یا بیان جملات نیز از نشانه های گلیوما می‌باشد.
- فشار افزایش‌یافته در مغز باعث تهوع و استفراغ، به ویژه در صبح ها، می‌شود.
- گلیوما در برخی مواقع باعث دردهای مزمن در ناحیه گردن یا کمر می‌شود، به ویژه زمانی که تومور به نخاع گسترش یافته باشد.
تشخیص تومور مغزی گلیوما
تشخیص تومور مغزی گلیوما با استفاده از روش های تصویربرداری مانند ام آر آی یا سی تی اسکن انجام می‌شود که به پزشک کمک می‌کند محل و اندازه تومور را شناسایی کند. در برخی موارد، برای تعیین نوع دقیق تومور و ویژگی های آن نیاز به بیوپسی می‌باشد. بیوپسی از طریق جراحی به دست می‌آید و اطلاعاتی در مورد سلول های سرطانی و درجه تومور فراهم می‌کند. آزمایشات عصبی نیز برای ارزیابی علائم بالینی و عملکرد مغز بیمار انجام می‌شود.
انواع روش های درمان گلیوما
درمان گلیوما بستگی به نوع، محل، اندازه و مرحله پیشرفت تومور دارد. در اینجا انواع روش های درمانی رایج برای گلیوما آورده شده‌اند:
- جراحی : جراحی اولین گزینه درمانی برای گلیوما است. هدف از جراحی حذف تومور یا کاهش اندازه آن است. در برخی موارد، جراحی به طور کامل نمی‌تواند تومور را حذف کند، به ویژه اگر تومور در نواحی حساس مغز قرار داشته باشد.
- پرتو درمانی: این روش درمانی برای کوچک کردن یا از بین بردن سلول های تومور از پرتوهای اشعه استفاده می‌کند. این روش پس از جراحی برای درمان تومورهای باقی مانده یا کاهش احتمال عود تومور به کار می‌رود.
- شیمی درمانی: در این روش از داروهایی برای نابودی یا توقف رشد سلول های سرطانی استفاده می‌شود. شیمی درمانی به همراه جراحی و پرتودرمانی برای افزایش اثربخشی درمان استفاده می‌شود.
- داروهای هدفمند: داروهای هدفمند به طور خاص بر روی فرآیندهای مولکولی یا ژنتیکی سلول های سرطانی تأثیر می‌گذارند و به محدود کردن رشد تومور کمک می‌کنند. این داروها برای انواع خاصی از گلیوما، مانند گلیوبلاستومای چند شکلی ،استفاده می‌شوند.
گلیوما قابل بازگشت است؟
گلیوما قابل بازگشت است، خصوصا در انواع بدخیم و تهاجمی آن. گلیوماهایی مانند گلیوبلاستوما (Glioblastoma)، که یکی از خطرناک‌ترین و رایج‌ترین انواع گلیوما است، به دلیل ویژگی‌های خاص سلولی خود، به شدت مستعد بازگشت هستند. حتی پس از جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی، ممکن است تومور به‌طور مجدد رشد کند. این تومورها قادر به پراکندگی سلولی و نفوذ به بافت‌های اطراف هستند و به همین دلیل به راحتی نمی‌توان آنها را به طور کامل از بین برد. در بسیاری از موارد، پس از درمان اولیه، بیمار باید تحت پیگیری و مراقبت‌های منظم قرار گیرد تا هر گونه علامت بازگشت تومور به سرعت شناسایی شود.
بازگشت تومور ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد، از جمله مقاومت سلولی به درمان‌ها و توانایی تومور در فرار از سیستم ایمنی بدن. همچنین، تومورهای گلیوما ممکن است دارای مناطق کوچک و میکروسکوپی از سلول‌های سرطانی باشند که بعد از درمان، دوباره شروع به رشد می‌کنند. در برخی موارد، بازگشت تومور ممکن است سریع و در موارد دیگر تدریجی باشد. به طور کلی، مدت زمان بقای بیمار و احتمال بازگشت بستگی به عوامل متعددی از جمله نوع و درجه تومور، پاسخ به درمان‌های اولیه، و وضعیت عمومی سلامت بیمار دارد. درمان‌های نگهدارنده، از جمله شیمی درمانی هدفمند و ایمونوتراپی، می‌توانند در کاهش خطر بازگشت تومور و افزایش طول عمر بیماران مؤثر باشند، اما بازگشت گلیوما در بسیاری از موارد اجتناب‌ناپذیر است.
رژیم غذایی یا سبک زندگی در درمان گلیوما نقش دارد؟
رژیم غذایی و سبک زندگی می‌توانند به‌طور غیرمستقیم در درمان گلیوما و بهبود بیماران نقش داشته باشند، هرچند که درمان اصلی برای این نوع تومور، شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی است. در حقیقت، هیچ رژیم غذایی خاصی وجود ندارد که به‌طور مستقیم گلیوما را درمان کند، اما یک رژیم غذایی سالم و متعادل می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی، کاهش التهاب و بهبود وضعیت عمومی بیمار کمک کند.
۱. رژیم غذایی و سیستم ایمنی
رژیم غذایی غنی از مواد مغذی می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند، که در روند درمان سرطان نقش حیاتی دارد. مصرف مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها (مانند میوه‌ها و سبزیجات رنگارنگ)، ویتامین‌ها (به ویژه ویتامین C و E) و اسیدهای چرب امگا ۳ (موجود در ماهی چرب، بذر کتان و گردو) می‌تواند به کاهش التهاب و تقویت عملکرد ایمنی بدن کمک کند.
۲. کاهش التهاب و حمایت از درمان
برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مواد غذایی ضدالتهاب مانند زردچوبه (که حاوی کورکومین است) و زنجبیل می‌توانند در کاهش التهاب و حمایت از اثرات درمان‌های ضدسرطان مفید باشند. مصرف غذاهای غنی از فیبر، مانند سبزیجات، غلات کامل و حبوبات نیز می‌تواند به بهبود وضعیت گوارش و تقویت سلامت عمومی کمک کند.
۳. کنترل وزن و سلامت عمومی
حفظ وزن سالم از طریق رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی منظم می‌تواند در بهبود سلامت عمومی بیمار مؤثر باشد. چاقی و اضافه وزن می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری‌های مختلف را افزایش داده و سیستم ایمنی بدن را تحت فشار قرار دهد. بنابراین، رژیم غذایی با کالری کنترل‌شده و غنی از مواد مغذی می‌تواند به بیمار کمک کند تا وضعیت سلامت خود را در حین درمان گلیوما بهبود بخشد.
۴. خواب و استراحت
سبک زندگی سالم، خواب کافی و مدیریت استرس می‌تواند بر روند بهبودی تأثیر بگذارد. استراحت مناسب و مدیریت استرس از طریق روش‌هایی مانند مدیتیشن، یوگا یا تنفس عمیق می‌تواند به کاهش فشار روانی و تقویت فرآیندهای درمانی کمک کند.
۵. پرهیز از مواد مضر
پرهیز از مصرف مواد مضر مانند الکل، دخانیات و غذاهای فرآوری‌شده که ممکن است باعث افزایش التهاب یا ضعف سیستم ایمنی شوند، ضروری است. همچنین، پرهیز از مصرف قندهای اضافی می‌تواند مفید باشد، زیرا مصرف زیاد قند به رشد برخی تومورها کمک می‌کند.
۶. مکمل‌ها و داروها
در برخی موارد، پزشکان ممکن است استفاده از مکمل‌های خاص مانند ویتامین D، سلنیوم یا مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی را توصیه کنند. اما این باید تحت نظر پزشک و به‌صورت تخصصی صورت گیرد، چرا که بعضی مکمل‌ها ممکن است با درمان‌های سرطان تداخل داشته باشند.