دیسککتومی یکی از روش‌های جراحی موثر برای درمان بیرون زدگی یا پارگی دیسک بین مهره‌ای است و زمانی انجام می‌شود که دردهای شدید کمر یا پا به دلیل فشار دیسک بر روی اعصاب نخاعی به درمان‌های غیرجراحی پاسخ نداده باشند. این عمل، با هدف برداشتن بخشی از دیسک آسیب دیده که باعث درد و التهاب شده، انجام می‌شود. در ادامه، به بررسی دقیق‌تر این عمل، مزایا، عوارض احتمالی و مراقبت‌های بعد از آن خواهیم پرداخت.
جراحی دیسککتومی چیست؟
دیسککتومی یک نوع جراحی است که برای برداشتن بخشی از دیسک بین مهره‌ای که به دلیل آسیب، پارگی یا فتق باعث فشار به عصب ها و ایجاد درد و مشکلات عصبی می‌شود، انجام می‌شود. این عمل زمانی توصیه می‌شود که درد شدید یا مشکلات عصبی نظیر بی‌حسی، ضعف یا درد منتشر به پاها تأثیر گذاشته و درمان های غیرجراحی مؤثر نبوده‌اند. در این جراحی، جراح بخش آسیب دیده دیسک را که به عصب ها فشار وارد می‌کند، برمی‌دارد تا فشار روی عصب ها کاهش یابد و علائم دردناک تسکین یابند. دیسککتومی به‌صورت جراحی باز یا میکروسکوپی انجام شود و با هدف بهبود عملکرد و کاهش درد بیمار انجام می‌شود.
کاندیدای مناسب جراحی دیسککتومی
کاندیدای مناسب برای جراحی دیسککتومی بیمارانی هستند که به مشکلات جدی و مزمن ناشی از فتق دیسک بین مهره‌ای مبتلا هستند و روش های غیرجراحی مانند داروها، فیزیوتراپی یا تزریقات استروئیدی نتوانسته‌اند علائم آن ها را کاهش دهند.
- افرادی که درد شدید و مزمن دارند و به مدت طولانی بیش از 6 هفته ادامه داشته باشد و فعالیت های روزانه را مختل کند.
- افرادی که مشکلات عصبی شدید دارند، مانند ضعف، بی‌حسی یا احساس سوزش و مورمور در پاها یا سایر نواحی بدن که ناشی از فشار بر عصب ها است.
- افرادی که فتق دیسک بین مهره‌ای دارند که به شدت به عصب فشار وارد کرده و باعث بروز علائمی همچون درد تیرکشنده، بی‌حسی یا اختلالات حرکتی شده است.
- کسانی که مشکلات عصبی پیشرفته مثل اختلال در کنترل مثانه یا روده دارند که ناشی از آسیب به عصب ها است.
این جراحی برای افرادی که در مراحل اولیه بیماری هستند و علائم‌شان به‌راحتی با درمان های غیرجراحی کنترل می‌شود، توصیه نمی‌شود. برای تصمیم گیری بهتر در مورد انجام جراحی دیسککتومی، مشاوره با بهترین جراح مغز و اعصاب در تهران ضروری است.
اقدامات قبل از جراحی دیسککتومی
قبل از انجام جراحی دیسککتومی، بیمار باید اقدامات خاصی را برای آماده سازی خود انجام دهد تا روند جراحی به طور ایمن و مؤثر پیش رود. برخی از اقدامات مهم قبل از جراحی دیسککتومی عبارتند از:
- مشاوره و بررسی‌های پزشکی: بیمار باید یک مشاوره کامل با جراح خود داشته باشد تا تمام اطلاعات لازم در مورد جراحی، فواید، خطرات و انتظارات پس از عمل را دریافت کند. در این مشاوره، تاریخچه پزشکی بیمار، داروهای مصرفی و آلرژی های احتمالی بررسی می‌شود.
- آزمایشات پزشکی: برخی آزمایشات قبل از جراحی برای اطمینان از سلامت عمومی بیمار و آمادگی برای جراحی ضروری است. این آزمایشات شامل آزمایش خون، الکتروکاردیوگرام و رادیوگرافی های خاص مانند MRI یا سی‌تی‌اسکن برای مشاهده دقیق وضعیت دیسک و اعصاب می‌باشد.
- قطع مصرف داروها: بیمار باید لیستی از تمام داروهایی که مصرف می‌کند شامل داروهای ضدالتهاب، رقیق کننده خون، مکمل ها و داروهای گیاهی به جراح خود بدهد. برخی داروها باید قبل از جراحی قطع شوند، به ویژه داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین یا وارفارین که خطر خونریزی را افزایش می‌دهند.
- رعایت رژیم غذایی خاص: از بیمار خواسته می‌شود که قبل از جراحی ناشتا باشد و غذای خاصی مصرف نکند، به‌ویژه در روز جراحی. این امر به جلوگیری از خطرات بیهوشی کمک می‌کند.
- آمادگی روانی: جراحی دیسککتومی اضطراب هایی برای بیمار ایجاد می‌کند. مهم است که بیمار اطلاعات کافی از روند جراحی و مراحل بهبودی پس از آن داشته باشد. مشاوره روانی یا جلسات آموزشی برای آرامش بخشی به بیمار و کمک به مدیریت ترس و نگرانی ها توصیه می‌شود.
بیشتر بخوانید: بیرون زدگی دیسک توراسیک
مراحل انجام جراحی دیسککتومی
جراحی دیسککتومی به طور معمول از طریق برش کوچکی در ناحیه کمر یا گردن انجام می‌شود، جایی که دیسک آسیب دیده یا فتق شده به عصب فشار وارد می‌کند. در ابتدا، جراح پوست و بافت های نرم را به طور دقیق باز کرده و به دیسک آسیب دیده دسترسی پیدا می‌کند. سپس، بخش آسیب دیده دیسک که باعث ایجاد فشار روی عصب ها شده است، برداشته می‌شود. در صورت لزوم، جراح از تکنیک های میکروسکوپی برای مشاهده دقیق تر و انجام عمل استفاده می‌کند. بعد از برداشتن دیسک آسیب دیده، در صورت نیاز، فضای باقی مانده با استفاده از گرافت استخوانی یا مواد مصنوعی پر می‌شود تا ثبات مهره‌ها حفظ شود. در نهایت، برش ها بسته شده و بیمار برای شروع دوره بهبودی منتقل می‌شود. این جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و بسته به شرایط بیمار نیاز به بستری کوتاه مدت یا درمان های فیزیکی پس از عمل دارد.
اقدامات بعد جراحی دیسککتومی
اقدامات بعد از جراحی دیسککتومی برای تضمین بهبودی سریع و جلوگیری از عوارض احتمالی بسیار اهمیت دارند. این اقدامات شامل مراقبت های عمومی و خاص برای هر بیمار است تا از بهبودی مؤثر و از بروز خطرات جلوگیری شود. در زیر به برخی از مهم‌ترین اقدامات بعد از جراحی دیسککتومی بیان می‌شود.
- استراحت و محدودیت فعالیت: بیمار باید بلافاصله پس از جراحی استراحت کند و از انجام فعالیت های سنگین خودداری کند. که شامل بلند کردن وزنه های سنگین، خم شدن‌های زیاد و پیچاندن بدن است. پزشک محدودیت های خاصی در مورد فعالیت های روزمره بیمار پس از جراحی تعیین می‌کند.
- مدیریت درد: درد پس از جراحی دیسککتومی به طور موقت وجود دارد، ولی با داروهای مسکن تجویز شده توسط پزشک قابل کنترل است. استفاده از داروهای ضد درد، کمپرس یخ برای کاهش تورم و کنترل علائم از جمله نکات مهم است.
- پیگیری پزشکی: بیمار باید طبق توصیه پزشک، برای معاینات دوره‌ای مراجعه کند تا روند بهبودی مورد ارزیابی قرار گیرد. در این جلسات، پزشک سونوگرافی یا عکس های رادیولوژیک برای بررسی وضعیت دیسک و مهره‌ها انجام می‌دهد.
- استفاده از فیزیوتراپی: پس از مدتی از جراحی، فیزیوتراپی برای بهبود حرکات و تقویت عضلات ناحیه کمر و گردن توصیه می‌شود. فیزیوتراپی به کاهش درد، تقویت عضلات پشتیبان و بهبود انعطاف پذیری کمک می‌کند.
- فعالیت‌های روزانه و مراقبت‌های شخصی: بیمار باید از انجام فعالیت های سنگین یا ورزش های پرتحرک مانند دویدن یا ورزش های ضربه‌ای خودداری کند. همچنین، بیمار باید برای جلوگیری از مشکلات مربوط به حرکت و فشار به ستون فقرات، وضعیت بدنی صحیح را رعایت کند.
- رعایت رژیم غذایی و هیدراسیون: تغذیه سالم و مصرف مایعات کافی برای روند بهبودی ضروری است. یک رژیم غذایی غنی از پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی به ترمیم بافت ها و جلوگیری از یبوست کمک می‌کند.
- آمادگی برای عوارض احتمالی: بیمار باید مراقب علائم غیرعادی مانند افزایش درد، تورم، خونریزی یا هر نوع عارضه جدید باشد و در صورت بروز این علائم به پزشک خود اطلاع دهد.
مزایای جراحی دیسککتومی
جراحی دیسککتومی مزایای زیادی برای بیمارانی که به دلیل فتق دیسک بین مهره ای دچار درد و مشکلات عصبی شده اند، خواهد داشت.
- کاهش درد: یکی از بزرگترین مزایای دیسککتومی، کاهش یا از بین رفتن درد شدید ناشی از فشار بر عصب ها است. برداشتن بخشی از دیسک آسیب دیده که به اعصاب فشار وارد می‌کند، دردهای تیرکشنده یا سوزشی در کمر و پاها را تسکین می‌دهد.
- بهبود عملکرد عصبی: دیسککتومی به بهبود مشکلات عصبی ناشی از فشار به عصب ها مانند بی حسی، ضعف یا سوزش کمک می‌کند. برداشتن بخش آسیب دیده دیسک باعث کاهش فشار بر روی عصب ها و در نتیجه بازگشت عملکرد عصب ها به حالت طبیعی می‌شود.
- کاهش نیاز به داروهای مسکن: بسیاری از بیمارانی که به دلیل مشکلات دیسک از داروهای مسکن قوی استفاده می‌کنند، پس از انجام دیسککتومی نیاز کمتری به داروهای مسکن خواهند داشت، زیرا درد کمر و پاها به طور چشمگیری کاهش می‌یابد.
- نتایج سریع‌تر و بهبودی کوتاه‌تر: در بسیاری از موارد، بیمارانی که جراحی دیسککتومی انجام می‌دهند، به سرعت احساس بهبودی می‌کنند و پس از مدتی قادر به بازگشت به فعالیت های روزمره خود می‌شوند. این جراحی به طور معمول با زمان بهبودی کوتاه تری نسبت به جراحی های دیگر ستون فقرات همراه است.
- جلوگیری از عوارض جدی تر: در صورت عدم درمان مشکلات دیسک بین مهره‌ای، فشار طولانی مدت بر عصب ها منجر به آسیب های دائمی به اعصاب و حتی از دست دادن عملکرد عضلانی می‌شود. دیسککتومی از بروز این مشکلات جلوگیری کرده و از پیشرفت آسیب ها جلوگیری می‌کند.
عوارض جراحی دیسککتومی
جراحی دیسککتومی، مانند هر جراحی دیگری، با برخی عوارض و خطرات همراه است. هرچند این جراحی موفقیت آمیز است، اما به هر حال برخی از عوارض بالقوه بروز می‌کنند. از جمله عوارض ممکن جراحی دیسککتومی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- عفونت: هر جراحی که شامل برش پوست باشد، خطر عفونت را به همراه دارد. عفونت های موضعی در محل جراحی یا عفونت های عمقی تر نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیک ها یا حتی جراحی مجدد دارند.
- خونریزی: خونریزی در حین یا پس از جراحی رخ می‌دهد. در برخی موارد نادر، خونریزی شدید نیاز به مداخله جراحی مجدد دارد.
- آسیب به اعصاب: یکی از خطرات جراحی دیسککتومی، آسیب به اعصاب مجاور است. اگر در حین جراحی به اعصاب آسیب وارد شود، مشکلاتی نظیر بی‌حسی، ضعف عضلانی یا اختلالات حسی در نواحی مختلف بدن ایجاد می‌شود.
- بازگشت فتق دیسک: در برخی موارد، دیسککتومی به طور موقت به کاهش فشار بر روی عصب ها منجر می‌شود، اما فتق دیسک دوباره رخ می‌دهد. که باعث بازگشت درد یا علائم عصبی مشابه می‌شود.
- آسیب به ساختارهای دیگر ستون فقرات: در حین جراحی، ساختارهای دیگر ستون فقرات مانند مفاصل یا رباط ها آسیب می‌بیند. که منجر به درد یا محدودیت حرکت می‌شود.
- مشکلات در روند بهبودی: برخی بیماران بهبودی کند تری نسبت به دیگران خواهند داشت که ناشی از عوارضی مانند التهاب مزمن، خشکی مفاصل یا سایر مشکلات جسمی می‌باشد.
- درد مزمن پس از جراحی: در برخی موارد نادر، حتی پس از جراحی دیسککتومی، بیمار همچنان درد مزمن یا درد عصب را تجربه می‌کند. این وضعیت به دلیل عوامل مختلفی مانند التهاب یا آسیب های ماندگار به عصب ها ایجاد می‌شود.
- مشکلات مربوط به بیهوشی: به ویژه در بیمارانی که مشکلات قلبی یا تنفسی دارند، استفاده از بیهوشی عمومی با خطراتی همراه می‌باشد. مشکلات ناشی از بیهوشی شامل واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات تنفسی است.
دوران نقاهت و مدت زمان بهبودی جراحی دیسککتومی
دوران نقاهت جراحی دیسککتومی کوتاه است و بیشتر بیماران پس از چند روز تا یک هفته قادر به بازگشت به فعالیت های روزمره خود می‌شوند. در ابتدا، بیمار باید استراحت کافی داشته باشد و از انجام فعالیت های سنگین و حرکات شدید خودداری کند. اکثر بیماران پس از 2 تا 4 هفته به کارهای سبک بازمی‌گردند، اما برای انجام فعالیت های سنگین یا ورزش های شدید باید 6 تا 8 هفته صبر کنند. فیزیوتراپی به طور معمول پس از جراحی برای تقویت عضلات و بهبود حرکت ستون فقرات توصیه می‌شود. در مجموع، بهبودی کامل چند ماه طول می‌کشد ولی اکثر بیماران پس از این جراحی احساس بهبودی چشمگیری در کاهش درد و بهبود عملکرد خود دارند.