تومورهای قاعده جمجمه، توده هایی خطرناک هستند که در کنار استخوان و یا درگیر با استخوان های جمجمه شکل می‌گیرند. این توده ها معمولا در نزدیکی انتهای مغز و یا پشت چشم، بینی و گوش رشد می‌کند. تومورها بسته به نوع آن ها، خوش خیم (غیر سرطانی) یا بدخیم (سرطانی) هستند. علائم تومور های قاعده جمجمه متفاوت است و در طول زمان به آرامی ایجاد می‌شود. در این مقاله با ما همراه باشید تا اطلاعات مناسبی در مورد این تومور و روش های درمان آن کسب کنید.
انواع تومورهای جمجمه
تومورهای قدامی قاعده جمجمه در جلوی جمجمه نزدیک جایی که کاسه چشم و سینوس ها قرار دارند، تشکیل می‌شوند. هر یک از انواع تومور دارای روش های درمانی مختلفی هستند و هر یک از آن ها عوارض متفاوتی را برای افراد به وجود می‌آورد. در ادامه به توضیح و بررسی آن ها خواهیم پرداخت.
آدنوم هیپوفیز
آدنوم هیپوفیز همانطور که مشخص است از غده هیپوفیز به وجود می‌آیند و به دلیل قرار گرفتن آنها در کنار اعصاب بینایی، می‌توانند به این اعصاب فشار وارد کنند و باعث کاهش بینایی شوند. برخی از آدنوم های هیپوفیز هورمون هایی ترشح می کنند که باعث ایجاد شرایطی مانند افزایش وزن، قند خون بالا و مشکلات استخوانی می‌شود.
کرانیوفارنژیوم
کرانیوفارنژیوم به آرامی در نزدیکی غده هیپوفیز رشد می کند و باعث مشکلات بینایی، سردرد و خستگی می‌شود. درمان های این تومور شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی است.
مننژیوم
مننژیوم مغزی از پوشش های سطحی مغز به نام مننژ رشد میکنند. بیشتر آنها خوش خیم هستند، اما برخی می‌توانند رفتار تهاجمی تری داشته باشند و سریعتر رشد کنند یا بعد از درمان برگردند. آن ها معمولا در خارج از مغز رشد میکنند و می‌توانند مغز یا بافت نخاع را فشرده کنند و باعث سردرد، تشنج و از دست دادن حس بویایی یا بینایی شوند. مننژیوم را می‌توان با جراحی، از جمله روش های کم تهاجمی یا پرتو درمانی معالجه کرد.
نوروبلاستوم بویایی (استزیونوروبلاستوما)
نوروبلاستوم بویایی یا استزیونوروبلاستوما، توموری است که در حفره بینی رشد می‌کند. حفره بینی دارای اعصاب و سایر بافت هایی است که مسئول حس بویایی هستند. این نوع تومور از حفره بینی شروع می‌شود و می‌تواند به چشم و مغز نزدیک شود و در آنجا رشد کند.
سرطان سینوس پارانازال
سینوس‌ها اغلب فضایی مناسب برای رشد سرطان فراهم میکنند، علائم تا زمانی که سرطان پیشرفت نکرده باشد، ایجاد نمی‌شوند. علائم شایع عبارتند از:
- درد
- انسداد و ترشحات بینی
- اپیستاکسی
- دوبینی
- گوش درد یا پری
- پارستزی های صورت
- لق شدن دندان های فک بالا در زیر سینوس آسیب دیده
کیست شکاف راتکه
این کیست خوش خیم شامل کیست پر از مایع است که بین بخش‌های غده هیپوفیز در پایه مغز ایجاد می‌شود. عموما به عنوان یک ناهنجاری مادرزادی در نظر گرفته می‌شود و زمانی که کودک در رحم رشد می‌کند این کیست تشکیل می‌شود. این عارضه به دلیل فشار بر غده هیپوفیز می‌تواند باعث تغییرات بینایی یا مشکلاتی در هورمون ها شود.
کندروسارکوم
کندروسارکوم ها معمولا تومورهایی با رشد آهسته هستند که در امتداد مکان هایی که استخوان ها در قاعده جمجمه به هم متصل می‌شوند، به وجود می‌آیند. علائم شامل مشکلات شنوایی و بینایی و درد در صورت است و درمان معمولاً شامل جراحی است که در برخی موارد ممکن است با پرتودرمانی همراه باشد.
کوردوما
کوردوما معمولا در ستون فقرات و قاعده جمجمه یافت می‌شود. علائم کوردوما می‌تواند شامل دوبینی، مشکل در بلع یا حرکت زبان و تغییرات حسی مانند کاهش بینایی یا بی حسی صورت باشد. درمان اولیه کوردوما، جراحی برای برداشتن تومور و به دنبال آن پرتودرمانی است.
تومور اپیدرموئید
تومورهای اپیدرموئید، از انواع کیست‌های خوش خیم به شمار می‌روند که در امتداد سطح مغز رشد میکنند. اپیدرموئید ها با افزایش فشار بر سطح ساختار مغز، علائمی مانند مشکلات بینایی، تشنج، به هم ریختن تعادل هورمونی دربیمار ایجاد کنند. معمولا انجام جراحی برای درمان اپیدرموئیدها در نظر گرفته می‌شود. اغلب بسته به اندازه و محل قرار گیری آنها، از طریق آندوسکوپی قابل برداشت و درمان هستند.
نوروم آکوستیک
نوروم های آکوستیک که به عنوان شوانوم دهلیزی نیز شناخته می‌شوند، تومورهای غیرسرطانی هستند که در گوش رشد میکنند و می‌توانند بر شنوایی و تعادل بیمارتأثیر بگذارند.
علائم تومور جمجمه چیست؟
- علائم تومورهای قاعده جمجمه قدامی
- مشکلات بینایی و حرکتی چشم
- کاهش وزن
- ضعف عضلانی
- کاهش دوره های قاعدگی (تومورهای هیپوفیز)
- اختلال نعوظ (تومورهای هیپوفیز)
- کاهش حس بویایی
- خونریزی بینی
- احتقان (گاهی اوقات در یک طرف)
- عفونت های سینوسی ومشکلات تنفس
دلایل بروز تومور های جمجمه
دلایل دقیق تومورهای قاعده جمجمه هنوز کشف نشده است اما برخی شرایط مانند ژنتیک یا قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی، خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
تومور های جمجمه چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
- معاینه فیزیکی
- معاینه عصبی
- تصویربرداری
- بیوپسی
همه تومورهای جمجمه بدخیم هستند؟
همه تومورهای جمجمه بدخیم نیستند و تومورهای جمجمه می‌توانند هم خوش‌خیم و هم بدخیم باشند. تومورهای خوش‌خیم معمولاً رشد آهسته‌تری دارند و به بافت‌های اطراف آسیب کمتری وارد میکنند، همچنین احتمال متاستاز (گسترش به سایر نقاط بدن) در آنها بسیار کم است یا اصلاً وجود ندارد. این نوع تومورها با جراحی قابل برداشت هستند و روند درمان و بهبودی بهتری دارند. اما تومورهای بدخیم جمجمه، رشد سریع و مهاجم‌تری دارند، می‌توانند به ساختارهای مهم مغزی فشار وارد کنند و در صورت عدم درمان به موقع، تهدید جدی برای زندگی بیمار محسوب می‌شوند.
تشخیص دقیق نوع تومور با استفاده از روش‌های تصویر برداری و نمونه برداری از تومور انجام می‌شود تا بهترین روش درمانی تعیین گردد. بنابراین، داشتن تومور جمجمه به معنای بدخیم بودن آن نیست و اهمیت تشخیص دقیق و درمان به موقع در موفقیت روند درمان بسیار بالا است.
تومورهای جمجمه ارثی هستند؟
اکثر تومورهای جمجمه به صورت ارثی منتقل نمی‌شوند و علل دقیق ایجاد آنها ترکیبی از عوامل محیطی، ژنتیکی و سبک زندگی است. با این حال، در برخی موارد نادر ممکن است سابقه خانوادگی یا ژنتیکی خاصی وجود داشته باشد که احتمال بروز برخی انواع تومورها را افزایش دهد. برای مثال، برخی بیماری‌های ژنتیکی خاص می‌توانند ریسک ابتلا به تومورهای مغزی یا جمجمه را بالا ببرند، اما این موارد نسبت به کل تومورهای جمجمه بسیار محدود و نادر هستند. به همین دلیل، داشتن تومور جمجمه به طور کلی به معنای انتقال ارثی آن به فرزندان نیست و بیشتر بیماران بدون سابقه خانوادگی به این بیماری دچار می‌شوند. در صورت نگرانی درباره سابقه خانوادگی، مشاوره ژنتیک می‌تواند کمک‌کننده باشد.
چه تفاوتی بین تومور مغزی و تومور جمجمه وجود دارد؟
تومور مغزی و تومور جمجمه دو نوع مختلف از تومورهایی هستند که در ناحیه سر شکل می‌گیرند، اما تفاوت‌های مهمی با یکدیگر دارند. تومور مغزی به رشد غیرطبیعی سلول‌ها در داخل بافت‌های مغز گفته می‌شود و مستقیما روی عملکرد مغز و سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد. این نوع تومورها می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند و بسته به محل و اندازه‌شان، علائم مختلفی مانند سردرد، تغییرات عصبی یا حرکتی ایجاد کنند.
در مقابل، تومور جمجمه به رشد غیرطبیعی سلول‌ها در استخوان‌های جمجمه یا بافت‌های اطراف آن اطلاق می‌شود. این تومورها معمولاً از خود استخوان یا بافت‌های نرم پیرامون جمجمه منشأ می‌گیرند و ممکن است به مغز فشار وارد کنند، اما در بافت مغز رشد نمی‌کنند. تومورهای جمجمه می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند و بیشتر مشکلات‌شان ناشی از فشار مکانیکی به مغز یا اعصاب است.
بنابراین، تفاوت اصلی این است که تومور مغزی در داخل بافت مغز ایجاد می‌شود، در حالی که تومور جمجمه در استخوان یا اطراف جمجمه رشد می‌کند و هر کدام روش‌های تشخیص و درمان خاص خود را دارند.
روش های درمان تومور جمجمه
درمان تومورهای قاعده جمجمه به شرایط بیمار ازجمله اندازه تومور، محل قرار گیری تومور، سن و سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. جراحی به محل قرار گیری تومور، اندازه آن و چگونگی تأثیر آن بر بیمار بستگی دارد. انواع جراحی عبارتست از جراحی پایه جمجمه قدامی: جراحی اندونازال آندوسکوپی و جراحی کرانیوتومی باز
آندوسکوپی اندونازال
برخی از تومورها را می توان با روش اندونازال آندوسکوپی برداشت. این به جراحان قاعده جمجمه اجازه می‌دهد تا از طریق حفره های سینوس و بینی به تومورها دسترسی پیدا کنند.
کرانیوتومی
در کرانیوتومی، با بیرون آوردن موقت یک تکه جمجمه به مغز دسترسی پیدا میکنند. این روش زمانی که امکان جراحی آندوسکوپی مغز نباشد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تشعشع
تشعشعات استریوتاکتیک این امکان را می‌دهد که دوز مناسب را بسته به اندازه و شکل تومور بدون آسیب رساندن به بافت سالم مغز و عصب بینایی انتخاب کرده و مورد استفاده قرار گیرد.
شیمی درمانی
از شیمی درمانی به ندرت به عنوان درمان تومورهای قاعده جمجمه استفاده می‌شود زیرا اکثر این تومورها خوش خیم هستند. شیمی درمانی برای از بین بردن سلول های سرطانی یا جلوگیری از رشد بیشتر آنها استفاده می‌شود.
تومور های جمجمه بدون نیاز به درمان
برای برخی از بیماران مبتلا به تومورهای خوش خیم (غیر سرطانی)، ممکن است توصیه کنیم منتظر بمانند تا ببیننم آیا تومور تغییر می‌کند یا خیر. منخصص رشد تومور را در طول زمان بررسی و اندازه گیری خواهد کرد. اگر اندازه ثابت بماند و علائم قابل توجه نباشد، ممکن است هیچ درمان اضافی صورت نگیرد.
چه مدت طول می‌کشد تا بیمار بعد از درمان به زندگی عادی بازگردد؟
مدت زمان بازگشت بیمار به زندگی عادی پس از درمان تومور جمجمه بستگی زیادی به نوع تومور، محل آن، روش درمانی انتخاب شده و وضعیت کلی بیمار دارد. در مواردی که تومور خوش خیم بوده و جراحی به صورت موفقیت‌آمیز انجام شود، بیمار طی چند هفته تا چند ماه می‌تواند به تدریج فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرد. اما اگر تومور بدخیم باشد و نیاز به درمان‌های تکمیلی مانند شیمی‌درمانی یا پرتو درمانی وجود داشته باشد، دوران نقاهت طولانی شده و ممکن است چندین ماه تا حتی بیش از یک سال طول بکشد تا بیمار به زندگی عادی بازگردد. همچنین عوامل دیگری مانند سن بیمار، وجود بیماری‌های زمینه‌ای و میزان مراقبت‌های بعد از عمل نیز در سرعت بهبود تأثیرگذار هستند.