نورالژی تری ژمینال (Trigeminal neuralgia)، یک حالت دردناک عصبی است که با درد ناگهانی و شدید در منطقه صورت و در ناحیه عصب سه قلو و گاهی در قسمت‌های دیگر سر همراه است. علت اصلی نورالژی تریژمینال، تحریک یا فشار بر عصب سه گانه است.
منظور از بیماری نورالژی تری ژمینال چیست؟
بیماری نورالژی تریژمینال نوعی اختلال عصبی است که با درد شدید و تیز در ناحیه صورت همراه است. در این بیماری، عصب سه قلو که مسئول حس درد در ناحیه صورت است، تحریک می‌شود و باعث ایجاد درد شدید می‌شود.
نورالژی عصب سه قلو
علت اصلی نورالژی عصب سه قلو هنوز مشخص نیست، اما فشار یا تحریک عصب توسط عواملی مانند عروق خونی نافذ، توده‌های خونی، تورم، آسیب ناشی از جراحی یا انتقال حرارت به عصب ممکن است علت این حالت باشد. درمان نورالژی عصب سه قلو ممکن است شامل داروهای ضدتشنج، ضدصرع، ضدالتهاب‌ها و آنتی‌دپرسانت‌ها باشد. در موارد شدیدتر و در صورتی که درمان دارویی کارآمد نباشد، روش‌های جراحی مانند روش‌های تخصصی تصویربرداری، جراحی میکروواسکولاریزاسیون، رادیوفرکانسی و تراپی تزریقی ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
انواع نورالژی تریژمینال
نورالژی تریژمینال در دو نوع اصلی طبقه‌بندی می‌شود:
نورالژی تریژمینال اولیه (Typical trigeminal neuralgia)
این بیماری به عنوان نورالژی تریژمینال کلاسیک یا نورالژی تریژمینال ایدیوپاتیک نیز شناخته می‌شود. در این نوع، علت درد مشخص نیست و معمولاً به صورت ناگهانی و شدید در ناحیه صورت احساس می‌شود. درد معمولاً به صورت حملات تکرارشونده و کوتاه مدت است و ممکن است به علت فعالیت‌های روزمره مانند خوردن، صحبت کردن یا تماس با صورت شدیدتر شود. معمولاً به درمان دارویی پاسخ می‌دهد.
نورالژی تریژمینال ثانویه (Atypical trigeminal neuralgia)
به عنوان نورالژی تریژمینال ناشی از علت ثانویه شناخته می‌شود. در این نوع، علت مشخصی برای درد وجود دارد و معمولاً ناشی از عوامل مانند تشنج عصبی، فشار عروق خونی نافذ، توده‌های خونی، تورم یا آسیب ناشی از جراحی است. درد ممکن است شدیدتر و پایدارتر باشد و به صورت مزمن و مداوم در ناحیه صورت احساس می‌شود. درد به مناطق دیگری از صورت و حتی به محیط دهان و دندان‌ها هم انتشار یابد. در برخی موارد، درمان با داروها مؤثر نباشد و روش‌های جراحی تحت عنوان درمان گزینشی بررسی می‌شود.
الگوی درد نورالژی تری ژمینال
الگوی درد نورالژی تریژمینال به طور معمول به صورت ناگهانی و شدید رخ می‌دهد و ممکن است به صورت حمله‌های تکرار شوک الکتریکی و سوزشی باشد. این درد معمولاً در یک یا چند شاخه عصب سه قلو (تریژمینال) رخ می‌دهد. الگوی درد نورالژی تریژمینال به طور کلی شامل موارد زیر است:
- درد نورالژی تریژمینال به طور ناگهانی و بدون هشدار قبلی رخ می‌دهد. این درد معمولاً به صورت شوک‌های الکتریکی تیز و سوزشی در ناحیه صورت احساس می‌شود.
- درد نورالژی تریژمینال معمولاً در یک یا چند شاخه عصب سه قلو (عصب تریژمینال) رخ می‌دهد. این شاخه‌ها شامل شاخه اول (عصب چشم)، شاخه دوم (عصب ماهیچه‌ای) و شاخه سوم (عصب دهان) می‌شوند. بنابراین، درد می‌تواند در یک سمت صورت (مانند نیمه‌ی راست یا چپ صورت) احساس شود.
- نورالژی تریژمینال ممکن است در شکل حملات تکرار شوک‌های الکتریکی باشد. این حملات می‌توانند تند و کوتاه باشند و به صورت مکرر در طول روز تکرار شوند.
- در برخی از موارد، فعالیت‌های روزمره مانند خوردن، آرام نشستن، حرکت چهره، مسواک‌زدن، صحبت کردن، برخورد خفیف با صورت و یا اعمال حرارتی می‌توانند عوامل تحریک‌کننده برای درد نورالژی تریژمینال باشند. در این حالت، درد ممکن است شدیدتر شود.
- در نورالژی تریژمینال، عموماً علائم دیگری همچون تورم، قرمزی، تحریک عصبی یا احساس خنثی در ناحیه صورت وجود ندارد.
درمان نورالژی تریژمینال
درمان نورالژی تریژمینال به منظور کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی مربوط به این بیماری متمرکز می‌شود. در ادامه، تعدادی از روش‌های درمانی معمول برای نورالژی تریژمینال را ذکر می‌کنیم.
دارو درمانی نورالژی تریژمینال
- ضدتشنج‌ها: داروهایی مانند کاربامازپین و فنیتوئین معمولاً به عنوان انتخاب اول در درمان نورالژی تریژمینال استفاده می‌شوند. آنها با کنترل فعالیت عصبی و کاهش درد کمک می‌کنند.
- ضدصرع‌ها: برخی داروهای ضدصرع مانند لاموتریژین و گاباپنتین نیز می‌توانند در بهبود علائم نورالژی تریژمینال مؤثر باشند.
- ضدالتهاب‌ها: داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن نیز ممکن است در کاهش التهاب و درد مرتبط با نورالژی تریژمینال مفید باشند.
- آنتی‌دپرسانت‌ها: برخی داروهای آنتی‌دپرسانت مانند آمیتریپتیلین و نورتریپتیلین ممکن است در کاهش درد و بهبود خواب بیماران مؤثر باشند.
روش‌های جراحی نورالژی تریژمینال
- روش‌های تصویربرداری تخصصی: مانند رزونانس مغناطیسی (MRI) مغز و صورت، که به منظور تشخیص علل محتمل در پس زمینه نورالژی تریژمینال استفاده می‌شود.
- جراحی میکروواسکولاریزاسیون: یک روش جراحی که هدف آن قطع تماس عصبی با عوامل تحریک‌کننده مانند عروق خونی نافذ است.
- رادیوفرکانسی: در این روش، با استفاده از حرارت تولید شده توسط موج‌های رادیوفرکانسی، عصب سه قلو تحریک می‌شود تا درد کاهش یابد.
- تراپی تزریقی: در برخی موارد، تزریق مواد آرام‌بخش مانند بوتولینوم توکسین به ناحیه مورد درد می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.