تحریک عمقی مغزی (Deep Brain Stimulation – DBS) یک روش درمانی پیشرفته و موثر است که به منظور کنترل علائم برخی از بیماری‌های عصبی مقاوم به درمان دارویی استفاده می‌شود. این روش شامل کاشت الکترودهایی در بخش های خاصی از مغز است که از طریق ارسال پالس‌های الکتریکی، فعالیت غیرطبیعی مغز را تنظیم کرده و عملکرد طبیعی آن را بهبود می‌بخشد. تحریک عمقی مغزی به ویژه در درمان بیماری‌هایی مانند پارکینسون، دیستونی، لرزش اساسی و اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) کاربرد دارد و در برخی موارد برای کنترل صرع یا افسردگی مقاوم نیز استفاده می‌شود.
جراحی تحریک عمقی مغزی چیست؟
جراحی تحریک عمقی مغزی یا DBS یک روش جراحی است که برای درمان اختلالات عصبی مانند بیماری پارکینسون، اختلالات حرکتی و برخی اختلالات روانی استفاده می‌شود. در این روش، الکترودهایی به طور دقیق در نواحی خاصی از مغز قرار می‌گیرند که به آن ها نواحی هدف گفته می‌شود. سپس این الکترودها به یک دستگاه تحریک کننده متصل می‌شوند که در زیر پوست سینه کاشته می‌شود. این دستگاه به طور مداوم سیگنال های الکتریکی به مغز ارسال می‌کند و به کنترل علائم بیماری های عصبی کمک می‌کند، مانند کاهش لرزش ها، بهبود حرکت و کاهش درد. جراحی DBS به‌عنوان یک روش درمانی با خطرات کمتری نسبت به جراحی های سنتی مغزی شناخته می‌شود و به بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک می‌کند.
دلایل نیاز به تحریک عمقی مغزی
تحریک عمقی مغزی به عنوان یک روش درمانی برای تعدادی از اختلالات عصبی و روانی به کار می‌رود. دلایل اصلی نیاز به تحریک عمقی مغزی شامل موارد زیر است:
- بیماری پارکینسون: یکی از اصلی ترین کاربردهای DBS در درمان بیماری پارکینسون است، به ویژه در بیمارانی که به داروهای معمولی پاسخ نمی‌دهند یا دچار عوارض جانبی داروها می‌شوند. تحریک عمقی مغزی به کاهش لرزش، سفتی عضلات و بهبود حرکت کمک می‌کند.
- اختلالات حرکتی ناشی از آسیب مغزی: در برخی از بیماری ها و اختلالات حرکتی مانند دیستونی و ترمورهای مقاوم به درمان، DBS به کنترل این حرکات غیرارادی و بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک می‌کند.
- اختلالات روانی مانند افسردگی شدید مقاوم به درمان: در بیمارانی که به داروها یا درمان های روان درمانی پاسخ نمی‌دهند، DBS به عنوان یک گزینه درمانی در نظر گرفته می‌شود. این روش به بهبود علائم افسردگی مزمن و مقاوم کمک می‌کند.
- اختلالات وسواسی-جبری : در مواردی که اختلال وسواسی-جبری شدید بوده و به درمان های دیگر پاسخ نمی‌دهد، DBS به کاهش علائم کمک می‌کند.
- حرکات غیرارادی ناشی از دارو: در برخی بیماران مبتلا به بیماری های عصبی مانند پارکینسون که به داروهای درمانی برای کنترل علائم نیاز دارند، تحریک عمقی مغزی به کاهش عوارض جانبی ناشی از داروها مانند حرکات غیرارادی کمک می‌کند.
تحریک عمقی مغزی چگونه انجام می‌شود؟
تحریک عمقی مغزی یک روش جراحی پیچیده است. این روش شامل قرار دادن الکترودهایی در نواحی خاص مغز است که به کمک یک دستگاه پیس میکر مغزی تحریک می‌شوند. قبل از انجام جراحی، بیمار توسط تیم پزشکی به طور کامل ارزیابی می‌شود. این ارزیابی شامل معاینات بالینی، تصویربرداری مغزی مانند ام آر آی یا سی تی اسکن و در برخی موارد تست های عملکردی مانند ثبت فعالیت های مغزی برای تعیین دقیق محل هایی است که نیاز به تحریک دارند.
در روز جراحی، بیمار تحت بی خسی موضعی قرار می‌گیرد، به این معنی که مغز بیمار بیدار است اما ناحیه جراحی بی حس می‌شود. این به پزشک اجازه می‌دهد تا بیمار را در حین جراحی برای تست های عملکردی مانند حرکت یا صحبت کردن راهنمایی کند و بهترین نقاط مغز برای قرار دادن الکترودها را مشخص کند. در مرحله بعد، جراح با استفاده از هدایت تصویربرداری یک سوراخ کوچک در جمجمه ایجاد کرده و الکترودها را به دقت وارد نواحی خاص مغز می‌کند. این الکترودها به نواحی عمقی مغز مانند گلوبوس پالیدوس یا نقاط هدف در بیماری پارکینسون وارد می‌شوند.
پس از قرار دادن الکترودها در مغز، یک دستگاه کوچک به نام پیس میکر مغزی زیر پوست قفسه سینه بیمار نصب می‌شود. این دستگاه به الکترودها متصل می‌شود و سیگنال های الکتریکی با فرکانس های خاصی به مغز ارسال می‌کند تا عملکرد نرمال مغز را تحریک کند. بعد از نصب الکترودها و پیس میکر، تیم پزشکی تنظیمات دستگاه را به دقت انجام می‌دهد تا جریان های الکتریکی به بهترین شکل ممکن عمل کنند و علائم بیمار کاهش یابند. این تنظیمات در طول چند هفته بهینه می‌شوند.
پس از جراحی، بیمار باید دوره بهبودی را در بیمارستان بگذراند. مدت زمان این دوره بستگی به وضعیت بیمار و پیچیدگی جراحی دارد. در این مدت، پزشک تیم جراحی علائم بیمار را پیگیری کرده و تنظیمات دستگاه پیس‌میکر را در صورت نیاز تغییر می‌دهد. پس از ترخیص بیمار از بیمارستان، پزشک تنظیمات دستگاه را به طور مرتب بررسی و اصلاح می‌کند تا حداکثر تاثیر درمان حاصل شود. این تنظیمات طی ماه ها و حتی سال ها ادامه می‌یابد.
مزایای جراحی dbs
جراحی تحریک عمقی مغزی مزایای قابل توجهی دارد که به درمان بسیاری از اختلالات عصبی کمک می‌کند. برخی از مهم ترین مزایای این روش عبارتند از:
- کاهش علائم بیماری‌های عصبی
- غیرتهاجمی بودن
- کمک به کاهش مصرف داروها
- افزایش کیفیت زندگی
- امکان تنظیم و شخصی‌سازی درمان
- حداقل عوارض جانبی
- مناسب برای بیماران مقاوم به درمان‌های دیگر
عمل dbs در تهران انجام می‌شود؟
عمل تحریک عمقی مغزی در تهران توسط متخصصان برجسته و جراحان مغز و اعصاب ماهر انجام می‌شود. یکی از بهترین جراح مغز و اعصاب در تهران در این زمینه، دکتر مسعود شیروانی است که با تجربه و تخصص خود در جراحی های عصبی، به بیماران مبتلا به بیماری های عصبی مانند پارکینسون و دیستونی کمک می‌کند. دکتر شیروانی با استفاده از جدید ترین تکنیک ها و دستگاه های پزشکی، جراحی های DBS را به طور مؤثر و با حداقل عوارض انجام می‌دهد، و قادر است با درمان های نوین، به بیماران کمک کند تا زندگی بهتری داشته باشند.
هزینه عمل جراحی dbs
هزینه عمل جراحی تحریک عمقی مغزی تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد، از جمله تخصص و تجربه جراح، تجهیزات و فناوری های مورد استفاده در جراحی، شرایط بیمار و نوع خدمات پس از جراحی. این هزینه شامل مشاوره های اولیه، هزینه های بیمارستان، هزینه نصب دستگاه پیس میکر مغزی و جلسات پیگیری پس از جراحی می‌شود. برای تعیین دقیق هزینه، لازم است که بیمار با جراح مغز و اعصاب مشورت کرده و ارزیابی دقیق تری از شرایط خاص خود داشته باشد.
عوارض تحریک عمقی مغزی
تحریک عمقی مغزی یک روش درمانی ایمن و موثر است، اما در برخی موارد با عوارض جانبی همراه می‌باشد. برخی از عوارض احتمالی تحریک عمقی مغزی عبارتند از:
- عفونت: دربرخی بیماران در ناحیه جراحی یا در اطراف دستگاه پیس‌میکر مغزی عفونت رخ می‌دهد.
- خونریزی: در برخی موارد، جراحی منجر به خونریزی در مغز یا اطراف آن می‌شود.
- درد یا تورم در ناحیه جراحی: بیمار پس از جراحی احساس درد یا تورم در نواحی محل کاشت دستگاه و الکترودها دارد.
- خرابی یا تنظیم نادرست دستگاه: در صورت خرابی دستگاه پیس‌میکر یا نادرست بودن تنظیمات آن، درمان نتایج مطلوبی نداشته و نیاز به تنظیمات مجدد خواهد بود.
- مشکلات در باتری یا کابل: دستگاه پیس میکر مغزی نیاز به منبع انرژی دارد و در طول زمان نیاز به تعویض باتری یا تعمیر کابل ها می‌باشد.
- تغییرات در رفتار یا خلق و خو: برخی بیماران پس از درمان تغییرات خلقی، افسردگی یا اضطراب را تجربه می‌کنند.
- اختلالات حرکتی جدید: در برخی موارد، پس از جراحی، حرکات غیرارادی جدیدی مانند لرزش یا انقباضات عضلانی ایجاد می‌شود.
- خستگی یا سرگیجه: برخی بیماران احساس خستگی یا سرگیجه را تجربه می‌کنند که به دلیل تحریک های مغزی می‌باشد.
- مشکلات حافظه یا تمرکز: در برخی بیماران، تحریک عمقی مغزی منجر به مشکلات جزئی در حافظه یا تمرکز می‌شود.
✅✅ بیشتر بخوانید: عمل آندوسکوپی مغز
ورزش یا فعالیت خاصی بعد از DBS ممنوع است؟
بعد از جراحی DBS بیماران باید مراقب فعالیت های فیزیکی خود باشند تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری کنند. اگرچه اکثر افراد پس از گذشت مدتی از جراحی فعالیت‌های معمول روزانه خود را از سر می‌گیرند، اما برخی محدودیت ها برای ورزش و فعالیت های خاص وجود دارد:
- ورزش های شدید و ضربه ای: فعالیت هایی مانند ورزش های تماسی مانند فوتبال، هاکی یا ورزش هایی که ضربه شدیدی به سر وارد کنند مانند بوکس یا کشتی باید تا زمان مشاوره با پزشک معالج محدود شوند، زیرا خطر آسیب به دستگاه پیس میکر یا الکترودها وجود دارد.
- ورزش‌های با ریسک بالا: ورزش هایی که احتمال افتادن یا ضربه شدید به سر را دارند، مانند دویدن در مسیرهای ناهموار، کوهنوردی یا فعالیت های مشابه باید با احتیاط انجام شوند.
- فعالیت های سنگین: در ماه های اول پس از جراحی، از انجام فعالیت های سنگین و بلند کردن وزنه های سنگین خودداری کنید، زیرا به نواحی جراحی فشار خواهد آمد و روند بهبودی را کند می‌کند.
- شنا: بیماران باید بعد از جراحی تا زمانی که پزشک تأیید نکرده، از شنا کردن در استخر یا آب های باز خودداری کنند. خطر عفونت در محل جراحی یا دستگاه پیس میکر وجود دارد.
چه مدت طول می‌کشد تا اثر DBS مشخص شود؟
اثر DBS بلافاصله پس از جراحی قابل مشاهده نیست و به چند هفته یا حتی چند ماه زمان نیاز دارد تا به طور کامل تاثیرات آن نمایان شود. در ابتدا، بیمار برخی تغییرات جزئی در علائم خود مانند کاهش لرزش ها یا بهبود حرکات خواهد داشت، اما تنظیمات دستگاه پیس میکر و تنظیمات دقیق الکترودها برای بهبود هر چه بیشتر علائم نیاز به زمان و ارزیابی های مداوم دارند. به طور معمول، اثرات قابل توجه درمان در 3 تا 6 ماه اول پس از جراحی مشاهده می‌شود. با گذشت زمان و تنظیمات بیشتر دستگاه، نتایج درمان به تدریج بهبود می‌یابد.