چسبندگی دیسک کمر به حالتی اطلاق می‌شود که در آن بافت های نرم و فیبری اطراف دیسک های بین مهره‌ای کمر به طور غیرطبیعی به یکدیگر چسبیده و موجب محدودیت حرکت یا ایجاد درد در ناحیه کمر می‌شوند. این چسبندگی در نتیجه آسیب، جراحی قبلی، التهاب یا مشکلات دیگر در ناحیه ستون فقرات ایجاد می‌شود. چسبندگی منجر به ایجاد فشار روی اعصاب اطراف دیسک ها شده و علائمی همچون درد، بی‌حسی، سوزش، ضعف عضلانی و مشکلات حرکتی را در بیمار ایجاد می‌کند. درمان چسبندگی دیسک کمر شامل فیزیوتراپی، داروهای ضد التهاب و در موارد شدیدتر، جراحی است.
علائم چسبندگی دیسک کمر
چسبندگی دیسک کمر علائم مختلفی ایجاد می‌کند که بسته به شدت و موقعیت چسبندگی متفاوت است. رایج ترین علائم شامل:
- درد کمر: درد مداوم یا متناوب در ناحیه کمر که به تدریج شدید تر می‌شود.
- تیر کشیدن کمر: درد به باسن، پاها یا حتی تا انگشتان پاها گسترش می‌یابد، به ویژه اگر چسبندگی به اعصاب فشار وارد می‌کند.
- بی حسی و سوزش: احساس بی حسی یا سوزن سوزن شدن در نواحی کمر، باسن یا پاها که به دلیل فشار روی اعصاب ایجاد می‌شود.
- ضعف عضلانی: ضعف در پاها یا سایر نواحی بدن به دلیل آسیب به اعصاب.
- محدودیت در حرکت: احساس سفتی و محدودیت در حرکت کمر که به دلیل چسبیدن دیسک ها به بافت های اطراف ایجاد می‌شود.
- درد هنگام خم شدن یا پیچیدن بدن: حرکت های خاصی مانند خم شدن به جلو یا چرخش بدن باعث افزایش درد یا ناراحتی می‌شود.
اگر این علائم به طور مداوم ادامه پیدا کنند یا تشدید شوند، مشاوره با بهترین جراح مغز و اعصاب برای تشخیص دقیق و درمان مناسب ضروری است
چسبندگی دیسک کمر بعد از عمل
چسبندگی دیسک کمر پس از عمل جراحی یکی از عوارض رایج است که به علت تشکیل بافت اسکار در ناحیه جراحی به وجود می‌آید. این بافت اسکار ساختارهای مختلف مانند دیسک ها، اعصاب و عضلات را به هم می‌چسباند، که باعث محدودیت حرکت، درد مزمن و فشار بر اعصاب می‌شود. چسبندگی پس از جراحی ناشی از التهاب، عفونت یا روند نادرست بازسازی بافت هاست و در برخی موارد به مشکلات عصبی و ناراحتی های اضافی منجر می‌شود. درمان این عارضه شامل فیزیوتراپی، داروهای ضد التهاب و در موارد شدیدتر جراحی مجدد می‌باشد.
علل ایجاد چسبندگی دیسک کمر
چسبندگی دیسک کمر به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. دلایل اصلی ایجاد چسبندگی دیسک کمر عبارتند از:
- آسیب یا ضربه به ناحیه کمر: ضربه های ناگهانی، تصادفات یا حوادث به دیسک ها آسیب می‌زنند و موجب ایجاد التهاب می‌شوند. این التهاب در طول زمان باعث ایجاد چسبندگی می‌شود.
- جراحی کمر: پس از عمل جراحی دیسک کمر، بافت های اسکار و زخم ایجاد می‌شوند که موجب چسبیدن دیسک ها و دیگر ساختارهای نزدیک به یکدیگر می‌شود.
- التهاب مزمن: شرایطی مانند دیسک برجسته یا پارگی دیسک موجب التهاب مزمن در ناحیه کمر می‌شود که در نتیجه، به ایجاد چسبندگی و محدودیت حرکت منجر می‌شود.
- نقص در بازسازی بافت: در برخی از موارد، سیستم ایمنی بدن یا روند بازسازی طبیعی بافت ها به درستی عمل نمی‌کند و به جای بازسازی عادی بافت های آسیب دیده، چسبندگی و اسکارهای بافتی ایجاد می‌شود.
- اختلالات تغذیه ای یا بیماری های خاص: برخی بیماری ها مانند آرتریت و دیابت به ضعف ساختارهای بافتی و التهاب مزمن منجر می‌شوند که به نوبه خود خطر ایجاد چسبندگی را افزایش می‌دهند.
انواع چسبندگی دیسک کمر
چسبندگی دیسک کمر به علت آسیب های قبلی، جراحی، یا بیماری های خاص ایجاد می‌شوند. انواع مختلفی از چسبندگی دیسک کمر وجود دارد که به نحوه تشکیل آنها، ناحیه مورد تاثیر یا شدت اثر آنها تقسیم می‌شوند. در اینجا انواع مختلف چسبندگی دیسک کمر آورده شده است:
- چسبندگی پس از جراحی : این نوع چسبندگی یکی از رایج ترین انواع چسبندگی است که پس از جراحی در ناحیه کمر به وجود می‌آید. پس از جراحی هایی مانند دیسککتومی ، فیوژن ستون فقرات یا جراحی های مشابه، بافت اسکار به طور طبیعی تولید می‌شود که ساختارهای اطراف ستون فقرات مانند اعصاب یا عضلات به هم می‌چسبند.
- چسبندگی داخل دیسک : در این نوع چسبندگی، بافت اسکار در داخل دیسک بین مهره ها ایجاد می‌شود. این نوع چسبندگی ناشی از آسیب به دیسک یا پارگی آن است که منجر به التهاب و تشکیل بافت اسکار می‌شود.
- چسبندگی اعصاب : در این نوع چسبندگی، بافت اسکار در اطراف ریشه های عصبی ایجاد می‌شود و موجب فشار بر اعصاب و تحریک آن ها می‌شود. این فشار منجر به درد عصبی، بی حسی یا ضعف در نواحی مختلف بدن می‌شود.
فرق چسبندگی دیسک با فتق دیسک چیست؟
چسبندگی دیسک و فتق دیسک دو وضعیت کاملا متفاوت در ناحیه ستون فقرات هستند که هر دو می‌توانند باعث درد کمر و پا شوند، اما منشاء و ماهیت آنها فرق دارد. چسبندگی دیسک و فتق دیسک دو مشکل متفاوت در ناحیه کمر هستند که علائم مشابهی مانند درد، گزگز یا بی‌حسی در پاها دارند، اما علت و نحوه درمان آنها فرق دارد. در فتق دیسک، بخش داخلی دیسک بین مهره‌ای به بیرون فشار می‌آورد و روی عصب فشار وارد می‌کند، در حالی که چسبندگی دیسک معمولا بعد از جراحی کمر یا التهاب شدید به وجود می‌آید و در آن بافت‌های اطراف اعصاب به هم می‌چسبند و باعث تحریک عصبی یا محدودیت حرکتی می‌شوند.
فتق دیسک ممکن است با دارو، فیزیوتراپی یا جراحی درمان شود، اما چسبندگی دیسک معمولاً مقاوم‌تر است و کنترل آن سخت‌تر بوده و نیازمند درمان‌های طولانی‌مدت مانند تزریق، تمرینات کششی یا در موارد شدید، جراحی مجدد است. تشخیص قطعی تفاوت بین این دو مشکل با MRI و معاینه بالینی توسط پزشک امکان‌پذیر است.
روش های تشخیص چسبندگی دیسک کمر
تشخیص چسبندگی دیسک کمر از طریق ترکیبی از تاریخچه پزشکی بیمار، معاینه فیزیکی، و تست های تصویربرداری انجام می‌شود. در ابتدا، پزشک از بیمار می‌خواهد تا علائم و دردهای خود را توضیح می‌دهد. سپس معاینه فیزیکی برای ارزیابی عملکرد حرکتی و نقاط درد انجام می‌شود. از تست های تصویربرداری مانند MRI یا سی‌تی‌اسکن برای شناسایی آسیب های دیسک کمر و چسبندگی های احتمالی استفاده می‌شود. این تصاویر محل و شدت چسبندگی را مشخص می‌کنند. همچنین، در برخی موارد، آزمایش های تخصصی تر مانند رادیوگرافی های خاص برای بررسی وضعیت عصبی و ارتباط آن با چسبندگی ها به کار گرفته می‌شوند.
درمان چسبندگی دیسک کمر
درمان چسبندگی دیسک کمر بستگی به شدت آسیب و علائم فرد دارد و شامل روش های غیرجراحی و جراحی می‌باشد. در ابتدا، درمان های غیرجراحی ترجیح داده می‌شوند و شامل استراحت نسبی، داروهای مسکن ضد التهاب مانند ایبوپروفن یا استامینوفن، فیزیوتراپی و تکنیک های کشش برای کاهش درد و بهبود حرکت است. استفاده از کمپرس سرد یا گرم نیز کمک کننده می‌باشد. در صورت عدم بهبودی با روش های غیرجراحی، پزشک تزریق استروئید به منطقه آسیب دیده را توصیه می‌کند. اگر علائم به شدت ادامه پیدا کند یا چسبندگی ها باعث مشکلات عصبی جدی شوند، جراحی به عنوان آخرین راهکار مطرح می‌شود. جراحی برای حذف یا اصلاح ساختار آسیب دیده انجام می‌شود.
چسبندگی دیسک بعد از جراحی کمر یک عارضه نسبتا شایع و طبیعی محسوب می‌شود. پس از جراحی‌هایی مانند دیسک‌برداری (دیسککتومی) یا باز کردن کانال نخاعی (لامینکتومی)، بافت‌های اطراف محل جراحی ممکن است دچار التهاب شده و در طی روند ترمیم، به هم بچسبند. این چسبندگی‌ها می‌توانند باعث ایجاد دردهای مزمن، گزگز یا بی‌حسی در پاها شوند. البته در بسیاری از موارد، این چسبندگی‌ها بدون علائم باقی می‌مانند، اما در برخی بیماران ممکن است نیاز به فیزیوتراپی، دارو، تزریق یا حتی جراحی مجدد باشد. پیشگیری از چسبندگی با تحرک زود هنگام، تمرینات کششی و رعایت دستورات پزشک بسیار اهمیت دارد.
ورزش‌درمانی یکی از مهمترین و موثرترین روش‌ها برای کنترل علائم چسبندگی دیسک کمر است. انجام تمرینات مناسب به کاهش درد، بهبود انعطاف پذیری عضلات، جلوگیری از سفت شدن بافت‌ها و افزایش جریان خون در ناحیه آسیب دیده کمک می‌کند. با این حال، نوع و شدت تمرینات باید تحت نظر فیزیوتراپیست یا پزشک متخصص ستون فقرات انتخاب شود، زیرا برخی حرکات ممکن است وضعیت را بدتر کنند. ورزش‌هایی مانند کشش ملایم عضلات کمر و همسترینگ، تقویت عضلات مرکزی (کور) و تمرینات تعادلی مفید هستند. نکته مهم این است که ورزش باید به صورت منظم، تدریجی و بدون ایجاد درد شدید انجام شود تا بدن به آن واکنش مثبت نشان دهد.
چسبندگی دیسک کمر با MRI قابل مشاهده است. اگر MRI با تزریق ماده حاجب (کنتراست) انجام شود. در این نوع MRI، پزشک می‌تواند چسبندگی‌های ایجاد شده در اطراف ریشه‌های عصبی، نخاع و بافت‌های نرم را با دقت بیشتری بررسی کند. چسبندگی‌ها به صورت نواحی تیره یا پرچگال در اطراف عصب‌ها دیده می‌شوند و ممکن است با بافت فیبروتیک یا زخم‌های جراحی اشتباه گرفته شوند. اگر علائم بیمار با نتایج تصویربرداری همخوانی داشته باشد، تشخیص قطعی خواهد بود.
چسبندگی دیسک ارثی نیست، اما عوامل ژنتیکی ممکن است در بروز مشکلات ساختاری ستون فقرات نقش داشته باشند. چسبندگی ناشی از جراحی، التهاب یا آسیب موضعی است.
فقط در مواردی که درد شدید، ناتوانی حرکتی یا اختلال عصبی شدید وجود داشته باشد و درمان‌های غیرجراحی پاسخ ندهند، ممکن است جراحی مجدد مانند «نورولیز» یا برداشتن بافت‌های چسبیده توصیه شود.
زمانی که بافت‌های اطراف دیسک یا ریشه‌های عصبی و پس از جراحی کمر یا التهاب به هم می‌چسبند، ممکن است به عصب سیاتیک فشار وارد شود یا آن را تحریک کنند. نتیجه این فشار، بروز علائم سیاتیک مانند درد تیرکشنده از کمر به باسن و پا، بی‌حسی، گزگز یا ضعف عضلانی است. هرچند علت رایج سیاتیک فتق دیسک است، اما چسبندگی پس از جراحی (مانند اپی‌دورال فیبروز) نیز می‌تواند عامل پایداری یا بازگشت درد سیاتیک باشد. تشخیص دقیق با MRI و معاینه بالینی انجام می‌شود.